Mahigit 40 katao ang nasawi at libo-libo ang inilikas matapos ang malawakang pagbaha na dulot ng Bagyong Tino (Kalmaegi) sa gitnang bahagi ng Pilipinas nitong Martes.

Pinakamalubha ang pinsala sa lalawigan ng Cebu, kung saan 39 na ang kumpirmadong patay, ayon sa provincial information office. Hindi pa kasama rito ang mga nasawi sa Cebu City. Apektado rin ang mga karatig-lalawigan gaya ng Leyte at Bohol, kung saan may naiulat na pagkalunod at pagkamatay dahil sa bumagsak na puno.

Ayon sa mga ulat, lubog sa baha ang buong bayan, at ilang kotse, trak, at shipping containers ay inanod ng rumaragasang tubig. “Hindi namin inaasahan na tubig, hindi hangin, ang magiging panganib,” ayon kay Cebu Gov. Pamela Baricuatro, na tinawag ang sitwasyon bilang “walang kaparis sa kasaysayan ng probinsya.”

Sa loob lamang ng 24 oras bago ang landfall, umabot sa 183 millimeters ng ulan ang bumuhos sa paligid ng Cebu City—mas mataas pa sa karaniwang 131 mm buwanang average.

Samantala, isang helicopter ng Philippine Air Force na tumutulong sa relief operations sa Mindanao ang bumagsak noong Martes ng hapon habang papunta sa Butuan City. Kumpirmadong anim na sakay—dalawang piloto at apat na crew—ang nasawi, ayon sa mga opisyal ng militar.

Kabuuang 400,000 katao ang inilikas bago tumama ang bagyo, kabilang ang mga pamilyang naninirahan pa sa mga tent matapos ang 6.9 magnitude na lindol noong Setyembre.

Ayon sa PAGASA, bumabagal na si Tino habang tinatahak ang Visayas, taglay ang hanging 120 kph at bugso na 165 kph.

Paalala ng mga siyentipiko, mas lumalakas at bumibigat ang ulan ng mga bagyo dahil sa climate change, na dahilan ng mas madalas na delubyo sa mga rehiyon tulad ng Kabisayaan.

Hinimok ng Department of Information and Communications Technology (DICT) ang publiko na manatiling kalmado sa gitna ng mga ulat ng posibleng cyberattacks mula sa mga “hacktivist” sa Nobyembre 5, o tinaguriang International Day of Hacktivists.

Ayon kay DICT Secretary Henry Rhoel Aguda, handa na ang mga ahensya ng gobyerno, bangko, at telco companies sakaling magkaroon ng mga Distributed Denial of Service (DDoS) attacks — isang uri ng cyberattack na nagdudulot ng pagkaantala sa websites at apps.

“Huwag mag-panic. Kung sakaling bumagal ang mga website o app, hayaan lang na lumipas ito,” ani Aguda sa panayam sa DZBB.

Dagdag pa niya, may mga anti-DDoS equipment at sapat na kaalaman ang mga eksperto sa cybersecurity upang mapigilan o mapagaan ang epekto ng anumang tangkang pag-atake.

Paliwanag ni Aguda, layon ng DICT na magbigay ng maagang babala at kamalayan sa publiko bilang pag-iingat.

“Alerto ang ating cybersecurity professionals, kaya walang dapat ipangamba,” aniya.

Patuloy na humahampas sa ilang bahagi ng Visayas ang Bagyong Tino (Kalmaegi) habang ito ay kumikilos pakanluran patungong Cebu, ayon sa PAGASA.

Sa ulat ng ahensya kaninang 2 a.m., Nobyembre 4, unang nag-landfall si Tino sa Silago, Southern Leyte, at bandang 5 a.m. ay huling namataan sa karagatan ng San Francisco, Cebu.

Taglay ng bagyo ang hanging umaabot sa 150 km/h malapit sa sentro at bugsong hanggang 205 km/h, habang ito ay kumikilos sa bilis na 25 km/h pakanluran. Ayon sa PAGASA, ang lakas ng hanging dala ni Tino ay umaabot hanggang 300 kilometro mula sa sentro.

Kasalukuyang nakataas ang Tropical Cyclone Wind Signal No. 4 sa ilang bahagi ng Leyte, Cebu, Bohol, Negros Oriental, Negros Occidental, Guimaras, Iloilo, at Antique.

Babala ng PAGASA, ang mga lugar na nasa ilalim ng Signal No. 4 ay maaaring makaranas ng mapaminsalang hangin na may bilis mula 118 hanggang 184 km/h, na banta sa buhay at ari-arian.

Pinapayuhan ang mga residente na manatili sa ligtas na lugar, sundin ang abiso ng lokal na pamahalaan, at mag-ingat sa posibleng pagbaha at pagguho ng lupa dala ng malakas na ulan at hangin.