Sinabi ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. na siya ay “nakabahala” na maaaring naapektuhan ang soberanyang karapatan ng bansa sa Kanlurang Dagat ng Pilipinas ng tinatawag na “gentleman’s agreement” sa pagitan ng dating Pangulong Rodrigo Duterte at China, na pinalalakas niya na tumawag sa embahador ng Beijing upang humingi ng paliwanag.
Sa kanyang unang pag-amin tungkol sa mga paratang ng dating tagapagsalita ni Duterte na si Harry Roque tungkol sa “sekretong” verbal na kasunduan, sinabi ni Marcos noong Miyerkules na hindi siya binigyan ng anumang briefing tungkol sa gayong kasunduan nang siya ay umupo sa puwesto noong 2022, o hindi rin siya pinakitaan ng anumang nakasulat na rekord tungkol dito.
“Hindi namin alam kung ano talaga ang kasunduang iyon. Pero kung ang kasunduan ay nagsasabi na kailangan nating humingi ng pahintulot mula sa ibang bansa para gumalaw sa ating sariling teritoryo, maaaring mahirap sundin ang ganitong uri ng kasunduan,” ani ng Pangulo sa isang panayam sa mga mamamahayag sa San Juan City.
Nagpatuloy si Marcos: “Nakabahala ako sa ideya na naitala natin sa pamamagitan ng isang lihim na kasunduan ang teritoryo at ang soberanyang karapatan ng mga Pilipino.”
Sinabi niya na hiniling niyang magkaroon ng pulong sa Chinese Ambassador sa Manila na si Huang Xilian upang kumpirmahin kung mayroong ganitong kasunduan at upang magpaliwanag sa kanya tungkol sa mga kundisyon nito kung meron, kasama na ang mga partido na sangkot dito.
“Kailangan pa rin nating linawin ito. Naghihintay pa rin kami para sa pagbalik ni Ambassador Huang mula sa Beijing. Hiningi kong makausap siya. Baka pagbalik niya, maipaliwanag niya ito. Sino ang nag-usap, ano ang pinag-usapan at pinagkasunduan. Ito ba ay isang opisyal na bagay o personal na bagay lang?” sabi ni Marcos.
“Wala itong rekord, saan man hanapin mo… Lahat ito ay ginawa sa lihim. Bakit nila ito ginawa? At bakit kailangan itong itago? Nakakalito. Hindi maganda ang sitwasyon,” dagdag pa niya.
Ang Punong Ehekutibo ay nagre-react sa mga pahayag ni Roque noong Marso 27 tungkol sa kasunduan na sinasabing pumasok si Duterte sa China tungkol sa pagpapatakbo ng mga misyon ng Pilipinas para mag-supply sa Ayungin (Second Thomas) Shoal at ang kilos ng mga mangingisda ng Pilipino sa Panatag (Scarborough) Shoal.
Sa ilalim ng nasabing kasunduan ayon kay Roque, pumayag ang Maynila na limitahan ang paghahatid ng mga suplay sa panahon ng rotation at resupply (Rore) sa BRP Sierra Madre, isang pinatigilang barko ng digmaan na naglilingkod bilang isang outpost ng Pilipinas sa Ayungin, sa pagkain at tubig lamang, at ipinagbawal ang mga materyales sa pagtatayo.
Ang kasunduan din ay sinasabing ipinagbawal ang Philippine Coast Guard na samahan ang mga lokal na mangingisda sa Panatag sa kapalit ng pagsusulong sa mga Pilipino ng access sa kanilang tradisyonal na mga pangingisdaan.
Ang Ayungin at Panatag ay parehong matatagpuan sa loob ng 370-kilometrong exclusive economic zone (EEZ) ng Pilipinas, o ang mga tubig sa South China Sea na tinatawag ng Maynila bilang West Philippine Sea.